Tên thật của ông là Nguyễn Sen, ông là người Hà Đông. Bút danh Tô Hoài được ông lấy cảm hứng từ hai địa danh yêu thương là sông Tô Lịch và phủ Hoài Đức. Mặc dù sinh ra và lớn lên trong một gia đình làm nghề thủ công nhưng từ trẻ ông đã bộc lộ tình yêu với văn chương, chữ nghĩa.
Tác phẩm đầu tay của Tô Hoài là Dế Mèn phiêu lưu ký. Tác phẩm đã nhận được phần đông sự yêu dấu của những fan hâm mộ trên toàn nước. Trong thời chiến, ông liên tục nổi tiếng với tập Truyện Tây Bắc và rực rỡ nhất chính là tác phẩm Vợ chồng A Phủ. Nhờ những đóng góp không ngừng nghỉ cho sự nghiệp văn chương, Tô Hoài đã được vinh danh là một trong số những nhà văn nổi tiếng nhất nước ta .
Các giải thưởng Tô Hoài đã dành được
- Giải nhất Tiểu thuyết của Hội Văn nghệ Việt Nam 1956 (Truyện Tây bắc).
- Giải A Giải thưởng Hội Văn nghệ Hà Nội 1970 (tiểu thuyết Quê nhà).
- Giải thưởng của Hội Nhà văn Á – Phi năm 1970 (tiểu thuyết Miền Tây).
- Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – Nghệ thuật (đợt 1 – 1996).
- Giải Bùi Xuân Phái – Vì tình yêu Hà Nội 2010.